Bi kịch ở Paris

Giữa buổi họp nội dung của tờ Charlie Hebdo vào ngày 7/1, ba tay súng bịt mặt lao vào tòa soạn. Chúng hô vang khẩu hiệu “vì Chúa” và xả súng vào những nhà báo không được phòng vệ. Mười hai người vô tội thiệt mạng. Cả Châu Âu bàng hoàng, bởi không ai có thể ngờ rằng giữa thủ đô Paris lại có thể xẩy ra một sự việc như thế.

Charlie Hebdo từng gây tranh cãi vì vẽ biếm họa nhà tiên tri Mohammad, khiến trụ sở của họ bị đánh bom và các nhà báo bị dọa giết hồi năm 2011. Họ cho đó là quyền tự do ngôn luận, phê phán những gì mình thích. Những kẻ cuồng tín thì không nghĩ vậy: chúng coi đó là sự xúc phạm niềm tin.

Nhiều người phương Tây không đồng tình với cách làm của Charlie Hebdo. Đến cả bộ trưởng ngoại giao Pháp cũng từng chỉ trích tờ báo này là “đổ thêm dầu vào lửa”. Nhưng tổng biên tập Gérard Biard bác bỏ và tuyên bố tờ báo luôn tuân thủ luật lệ tự do của nước Pháp, chứ không phải luật ở Kabul hay Riyadh (hai thủ đô của các nước Hồi giáo lớn).

Nhưng sự kiện vừa qua, và cả vụ bạo loạn sau khi một tờ báo Đan Mạch đăng tranh biếm họa nhà tiên tri Mohammad vào năm 2005, cho thấy ranh giới, luật pháp của từng quốc gia không còn nhiều ý nghĩa trong kỷ nguyên toàn cầu hóa. Một hành động, dù nhỏ, cũng sẽ có khả năng tạo ra tác động lớn trên khắp mọi nơi nhờ internet. Với một thế giới được kết nối, rất khó để quẫy một cánh bướm mà không làm rung chuyển cả hệ thống mạng nhện.

Do đó, trong thời đại này, hơn bao giờ hết người ta cần phải có lòng khoan dung và tôn trọng với những giá trị của nhau. Đáng buồn là thay vì xích lại gần nhau, xu hướng chung là các khối giá trị va chạm với nhau theo tần suất ngày càng khốc liệt. Dường như chúng ta đang bước dần vào tâm điểm của cuộc “xung đột giữa các nền văn minh” mà tác giả Samuel Huntington từng đề cập.

Đáng sợ hơn, mặt trái khủng khiếp của toàn cầu hóa là khả năng gom lại những kẻ cực đoan có cùng lý tưởng. Sự kết hợp giữa vũ khí hiện đại và lối tư duy độc đoán là mối đe dọa thực sự với sự tiến bộ của loài người, khi chúng muốn reo rắc nỗi sợ hãi nhằm đạt được mục đích.

Tôi có thể không thích những bức biếm họa của Charlie Hebdo, hay của tờ báo Đan Mạch Jyllands-Posten. Thậm chí tôi cho rằng các bức tranh đó có thể xúc phạm tín ngưỡng của những người Hồi giáo, làm gia tăng hố sâu ngăn cách giữa họ và phương Tây. Thế nhưng tôi ủng hộ quyền tự do thể hiện quan điểm, thứ quyền “bất khả xâm phạm” mà người châu Âu đã mất bao nhiêu máu và nước mắt để xây dựng.  Một xã hội mà ngay cả ý kiến cũng không được phép nói ra thì không thể phát triển.

Thêm vào đó, dùng bạo lực để giải quyết một vấn đề hòa bình là điều không thể dung thứ trong bất kỳ trường hợp nào. Nếu thấy bị xúc phạm, người ta có thể kiện ra tòa và đòi bồi thường danh dự. Khác biệt trong tư tưởng, suy nghĩ, và cả hệ giá trị là điều hết sức bình thường, đặc biệt là trong thời đại này. Nhưng điều đó cần được xử lý bởi lương tâm, tranh luận, và pháp luật, chứ không phải bằng bom đạn súng dao.

Liệu tôn giáo có lỗi gì không?

Tôi cho rằng, nguyên do cốt lõi sau vụ sát hại các nhà báo ở Pháp không nằm ở đạo Hồi. Bất kỳ tôn giáo nào cũng hướng đến cái thiện, và Hồi giáo không phải là ngoại lệ. Thực tế nước Hồi giáo đông dân nhất thế giới là Indonesia có một xã hội khá ổn định và yên bình. Nhiều kẻ cực đoan theo đạo Phật ở Mymamar thì sát hại người Hồi giáo. Đạo Thiên chúa cũng từng có lịch sử thập tự chinh đẫm máu. Không có tôn giáo nào xấu, chỉ có những kẻ nhân danh tôn giáo để làm điều xấu.

Bởi vậy, bi kịch ở Paris không phải là lúc để đổ lỗi cho ai hay điều gì, mà là thời điểm con người, bất kể tôn giáo và màu da, xích lại gần nhau và hiểu nhau hơn. Như dòng chữ trên trang bìa của tờ Charlie Hebdo từng ghi: “tình yêu mạnh hơn thù hận.” Để cùng tồn tại, điều chúng ta cần nhất vẫn là tình yêu.